İDO’ya 1 Milyar Dolarlık Yatırım: 14 Yıl Geçti, Borç Hâlâ Bitmedi!

Türkiye’nin en büyük deniz ulaşımı projelerinden biri olan İstanbul Deniz Otobüsleri (İDO), 2011 yılında özelleştirme süreciyle dikkatleri üzerine çekmişti. 30 yıl boyunca işletme hakkı karşılığında 1 milyar dolarlık dev bir yatırım yapılmıştı. Ancak aradan geçen 14 yıla rağmen, projenin finansal yükü hâlâ sırtlardan kalkmadı.

📌 İDO Özelleştirmesi Ne Zaman Gerçekleşti?

İDO, 2011 yılında yapılan ihale sonucunda 30 yıllığına Tepe-Akfen-Souter-Sera (TASS) Ortak Girişim Grubu’na devredildi. O dönemde yapılan 861 milyon dolarlık teklif, ek yatırımlar ve finansmanla birlikte toplamda yaklaşık 1 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaştı.

💸 Finansman Yükü: Borçlar Silinmedi

Bu büyük yatırım, bankalardan alınan kredilerle finanse edildi. Ancak:

• 14 yıl geçmesine rağmen kredi borcu henüz kapanmadı.
• Döviz kuru dalgalanmaları ve yüksek faiz yükü, borçların geri ödenmesini zorlaştırdı.
• Pandemi döneminde ciddi yolcu kaybı yaşayan İDO, gelir kayıpları nedeniyle ödemelerde zorlandı.

Bu durum, Türkiye’deki büyük ölçekli altyapı yatırımlarının uzun vadeli finansman sürdürülebilirliği açısından önemli bir örnek teşkil ediyor.

⚓ Yolcu Sayılarında Düşüş ve Rekabet

İDO’nun karşılaştığı bir diğer büyük sorun ise rekabetin artması:

• Osmangazi Köprüsü gibi alternatif kara yolları.
• Özel firmaların deniz taşımacılığına girmesi.
• Şehir içi ulaşımın raylı sistemlerle genişletilmesi.

Tüm bu gelişmeler, İDO’nun hem gelirlerini hem de pazar payını önemli ölçüde etkiledi.

📉 Mali Yük Hafiflemiyor

2024 yılı itibarıyla İDO’nun finansman yükü hâlâ yatırımcı konsorsiyumun omzunda duruyor. Gelir-gider dengesindeki bozulma, yapılandırma ihtiyacını gündeme getirdi.

Ekonomistler ve altyapı uzmanları ise şu noktaların altını çiziyor:

• Kamu-özel işbirliği (PPP) projelerinde uzun vadeli finansman planlaması şart.
• Dış borçla yapılan büyük yatırımların geri dönüş süresi ekonomik krizlerde uzayabilir.
• Kârlılık değil, hizmet sürekliliği ve borç ödeme kapasitesi öncelik olmalı.

📌 İDO Geleceği İçin Ne Yapılmalı?

• Gelir çeşitlendirme: Turistik ve charter seferleri gibi yeni gelir alanları oluşturulmalı.
• Yapısal revizyon: Borç yapılandırma ve yeniden finansman gündeme gelmeli.
• Yolcu teşviki: Kampanyalarla tekrar yüksek yolcu rakamlarına ulaşılması hedeflenmeli.

🔍 Sonuç

İDO örneği, büyük ölçekli özelleştirme projelerinde uzun vadeli risk yönetiminin ne kadar kritik olduğunu gösteriyor. Aradan geçen 14 yılda borçların kapanmamış olması, yalnızca bir işletmenin değil, sistemin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini ortaya koyuyor.